Overheidsorganen
Weten welke overheidsorganen criminaliteit voorkomen en bestrijden.
Regering en Parlement
• Wetgevende macht: stellen vast wat strafbaar is.
• De gemeenteraad kan alleen overtredingen vaststellen (misdrijven dus alleen landelijk).
• Bespreken criminaliteit als beleidsprobleem: het staat op de politieke agenda. Dit kan ook op lokaal niveau (gemeente) gebeuren: overleg tussen burgemeester, officier van justitie en politiechef over de aanpak van criminaliteit en overlast in een bepaalde wijk. De burgemeester is belast met de handhaving van de openbare orde.
Openbaar Ministerie, Officier van justitie & Politie
• Uitvoerende macht: sporen strafbaar gedrag op.
• De politie is verantwoordelijk voor handhaving openbare orde.
• De officier van Justitie is verantwoordelijk voor de opsporing.
• Het openbaar ministerie (OM – afdeling van ministerie van justitie) is verantwoordelijk voor het vervolgen (voor rechter brengen) van criminelen. De officier van justitie spreekt namens het OM.
Rechter
• Rechterlijke macht: belast met rechtspraak.
• De rechter is onafhankelijk (Trias Politica – scheiding der machten).
Beleidsmaatregelen
Weten welke verschillende soorten beleidsmaatregelen er zijn om criminaliteit tegen te gaan.
Opsporingsbeleid:
Welke vormen van criminaliteit verdienen speciale aandacht? Bijvoorbeeld zware- of juist veel voorkomende criminaliteit?
Hieronder vallen ook beleidsmaatregelen die gaan over het verhogen van de pakkans. De pakkans wordt bepaald door: hoe graag mensen aangifte doen en de zichtbaarheid van delicten.
• Door maatschappelijke ontwikkelingen gaat veel politieke aandacht naar: zinloos geweld, seksueel geweld, fraude, milieudelicten, computercriminaliteit. Aandacht hebben ook georganiseerde (internationale) misdaad, vooral m.b.t. drugshandel, vrouwenhandel, ontvoeringen, pornografie, heling, verschillende vormen van misbruik en fraude, illegale gokactiviteiten
• Veiligheid: de overheid wil de criminaliteit en de overlast – o.a. veel voorkomende
criminaliteit, drugsverslaafden, voetbalsupporters, jeugdcriminaliteit – in de publieke ruimte fors terugdringen.
• Bestrijding terreur/ terrorisme: de overheid heeft verschillende maatregelen genomen om terreur te bestrijden. Zo richt de overheid zich niet alleen meer op daders, maar houdt ook mensen aan die terroristische aanslagen toejuichen of die zich volgens opsporingsdiensten verdacht gedragen zonder dat ze zijn te betrappen op iets strafbaars.
Vervolgingsbeleid
Afspraken tussen minister van Justitie en officieren van justitie bijvoorbeeld: hoe kan worden bevorderd dat zaken zo effectief mogelijk worden afgehandeld door b.v. transacties (boetes) en snelrecht (binnen enkele dagen / weken rechtszaak – bv. bij de jaarwisseling).
Gevangenisbeleid
Bijvoorbeeld bouw van extra cellen; nieuw is het meerpersoonsgebruik van de cel in huizen van bewaring en gevangenissen.
Jeugdbeleid/ beleid t.a.v. de aanpak van jeugdcriminaliteit
Specifieke maatregelen kunnen worden onderscheiden zoals het vergroten van de controle; het nemen van diverse maatschappelijke maatregelen zoals onderwijs,welzijnsvoorzieningen, scheppen van werkgelegenheid en het nemen van snelle en effectieve strafmaatregelen zoals werkprojecten, taakstraffen. HALT-afdoening.
Preventief beleid en beleid gericht op repressie
A. Bij de aanpak van veelvoorkomende criminaliteit ligt de nadruk op preventie (voorkomen).
Maatregelen die lokale of landelijke overheid (kunnen) zijn/worden genomen ter preventie van criminaliteit:
• Het HALT project (Het ALTernatief)/ de HALT-afdoening.
Bestaat uit lichte werk- of leerstraf. Dit is bedoeld om kleine delicten om aan justitie voor te leggen, maar die wel vragen om een gepaste reactie.
• Aanpassing van de gebouwde omgeving.
Bijvoorbeeld kleinschalige woningbouw,geen dichte begroeiing langs fietspaden, andere bushokjes
• Vergroten van sociale controle
Bijvoorbeeld controleurs in tram en bus,bewakingsdiensten in winkelcentra, door de gemeente benoemde stadswachten of hulppolitie, plaatsen van camera’s
• Verbeteren van de omstandigheden van mensen
Bijvoorbeeld werkgelegenheid, huisvesting, mogelijkheden voor recreatie
• Voorlichting
Bijvoorbeeld inbraakpreventie rondom vakantieperiodes en onderwijs o.a. antispijbelbeleid.
Het gaat bij deze maatregelen meestal om de veel voorkomende of ‘kleine’ criminaliteit.
In het algemeen wordt de preventieve waarde van zware of zwaardere straffen te hoog ingeschat:
uit onderzoek blijkt deze afschrikwekkende en daarmee preventieve functie niet werkt.
B. Bij de bestrijding van zware, georganiseerde misdaad en van terrorisme ligt de nadruk op repressie (terugdringen): de zware criminaliteit en georganiseerde misdaad zijn vooral een taak voor politie en justitie.
Dit merk je aan de versterking van politie en justitie, uitbreiding van cellen, uitbreiding van bevoegdheden van politie en justitie, strengere straffen.
De verantwoordelijkheid voor het criminaliteitsprobleem ligt bij de zowel de overheid als individuele burgers en bij samenwerkingsverbanden als verenigingen, scholen, buurtverenigingen en bedrijven.
De laatste jaren hebben burgers en maatschappelijke organisaties meer verantwoordelijkheid gekregen.
Visie en standpunten politieke partijen en stromingen
De visie en standpunten van politieke partijen en stromingen over criminaliteit kennen.
Algemeen
• De verschillen tussen politieke partijen over criminaliteitsbestrijding zijn vaak klein.
• Onder invloed van de gestegen criminaliteit is steun voor de preventieve benadering verminderd.
• Steeds maar partijen zijn voor harde aanpak en strenge straffen (repressie), vooral de VVD en de PVV.
Partijen
• Linkse partijen leggen meer de nadruk op de maatschappelijke oorzaken van criminaliteit, pleiten voor preventieve maatregelen, uitbreiding van taakstraffen en leggen meer de nadruk op bescherming van rechten van de burger, dit is een kenmerk van de rechtsstaat
• CDA en VVD benadrukken meer het handhaven van rechtsregels/ de wet en het belang van waarden en normen; willen vaak meer bevoegdheden voor politie en justitie voor opsporing
• CDA benadrukt het belang van gezin, de school, en het maatschappelijke middenveld bij het voorkomen van criminaliteit
Maatregelen beoordelen
Kunnen beoordelen of beleidsmaatregelen effectief en wenselijk zijn.
Je moet kunnen beoordelen of beleid (regels/wetten) tegen criminaliteit effectief zijn. Criteria die je kunt gebruiken om dit te beoordelen zijn:
Criteria voor effectiviteit
• Feitelijke daling van bepaalde vorm van criminaliteit op grond van cijfers en statistieken
• Feitelijke daling van bepaalde vorm van criminaliteit op grond van overheidsbeleid
Bijvoorbeeld: doelstelling van overheid om de criminaliteit en overlast in de publieke ruimte in de periode tot 2011 met 20% tot 25% terug te dringen
• Daling van criminaliteit/ verminderen van onveiligheidsgevoelens door het nemen van preventieve of repressieve maatregelen
• Vermindering van de gevolgen van criminaliteit op het materiële en immateriële vlak
Wenselijkheid van beleidsmaatregelen
Je moet kunnen beoordelen of beleid (regels/wetten) tegen criminaliteit wenselijk zijn. Criteria die je kunt gebruiken om dit te beoordelen zijn:
Of bepaalde maatregelen wenselijk worden geacht, hangt onder andere af van:
• Welk uitgangspunt van de rechtsstaat men benadrukt: noodzaak van rechtshandhaving door de overheid versus aantasting van de rechten van de burger.
• Visies/ waarden en normen van politieke stromingen/partijen en burgers op de aanpak van criminaliteit
• De gevolgen van criminaliteit voor burger en samenleving op materieel (kosten voor overheid, burgers en bedrijven) en immaterieel vlak (gevoelens van angst en onveiligheid)
• Visies op oorzaken van criminaliteit