Kerndoel 1.3 – De 3 bestuurslagen

Rijksbestuur

Weten hoe het landelijke bestuur werkt.

Zie voor meer informatie 1.2 Nederland als parlementaire democratie.

Provinciebestuur

Weten hoe het provinciebestuur werkt werkt.

Nederland heeft 12 provincies die ieder hun eigen bestuur hebben. Het provinciebestuur heeft taken als: het aanleggen van snelwegen, woonwijken en natuurgebieden (ruimtelijke ordening); toezien op het milieu; voldoende veiligheid (politie, brandweer, ziekenhuis); toezicht houden op de gemeenten.

Te vergelijken met het landelijke bestuur:

Verkiezingen

• Als je 18 jaar of ouder bent en een Nederlands nationaliteit hebt mag je a) op een partij in de provincie stemmen of b) een politieke partij op te richten.

• Eens per 4 jaar Provinciale statenverkiezingen, zetelverdeling etc. voor volksvertegenwoordigers voor de Provinciale Staten. Het aantal beschikbare zetels verschilt per provincie (afhankelijk van het aantal inwoners in de provincie).

Voorbeeld: de provincie Limburg

• De fracties in de Provinciale Staten proberen een coalitie te vormen, die uit meer dan de helft van de zetels moet bestaan.

• De coalitiepartijen schrijven een coalitieakkoord / collegeakkoord en kiezen gedeputeerde die het plan gaat uitvoeren. Alle gedeputeerde samen vormen het College van Gedeputeerde (Gedeputeerde Staten).

• De voorzitter van de Provinciale Staten en het College van Gedeputeerde is de Commissaris van de Koning. Hij wordt eens per 6 jaar door de regering gekozen en is dus géén volksvertegenwoordiger of lid van het college. Hij vertegenwoordigt de regering in de provincie.

Plannen

De Statenleden en gedeputeerde kunnen niet net als Kamerleden en regeringsleden een landelijk wetsvoorstel doen: wetten zijn immers voor het hele land en worden dus gemaakt en behandeld door het landelijk bestuur. Wel kunnen provincies een verordening (plaatselijke aanvulling op landelijke wet – alleen voor overtredingen) voorstellen, zoals een verbod om te roken in een bepaald natuurgebied en plannen maken voor de manier waarop zij met hun begroting om gaan. De verordeningen en plannen worden behandeld in de Provinciale Staten. Zij moeten hierbij wel rekening houden met de landelijke politiek.

Gedeputeerde of Statenlid doet voorstel aan de Provinciale Staten  Statenleden stemmen | Goedgekeurd?  Ondertekening door Commissaris  Bekend maken en uitvoeren plannen.

Taken Gedeputeerde Staten

De Gedeputeerde Staten voert de plannen van het landelijke regeerkoord uit:

1. Het controleren van de Gemeenten

2. Het voorstellen van plannen en planwijzigingen.

Leden van de Gedeputeerde Staten hebben daarom het volgende recht:

•  Recht van initiatief

Taken Provinciale Staten

1. Het controleren van de Gedeputeerde Staten

Leden van de Provinciale Staten hebben daarom de volgende rechten:

• Recht van interpellatie
• Recht van enquête
• Recht van vragen
• Recht van motie
• Recht van budget

2. Het voorstellen van plannen en planwijzigingen

• Recht van amendement
• Recht van initiatief

3. Het samenstellen van de Eerste Kamer

• De leden van de provinciale staten kiezen, na de provinciale staten verkiezingen, de 75 mensen die in de Eerste Kamer komen. Alle Statenleden stemmen, waarbij de stemmen van Statenleden uit grotere provincies zwaarder wegen. Burgers stemmen dus niet direct op de leden van de Eerst Kamer, het zijn dus indirecte verkiezingen.

Gemeentebestuur

Weten hoe het gemeentebestuur werkt werkt.

Nederland heeft 393 gemeenten die ieder hun eigen bestuur hebben. Het gemeentebestuur heeft taken als: bijhouden wie in de gemeente woont; het aanleggen van straten, wegen en voetpaden; het geven van een uitkering en identiteitsbewijs; als onderhouden van schoolgebouwen; geld geven aan leerlingen die extra zorg nodig hebben; bepalen of een voetbalwedstrijd wel door kan gaan; vergunning voor bijvoorbeeld een verbouwing verstrekken.

Te vergelijken met het landelijke bestuur::

Verkiezingen

• Als je 18 jaar of ouder bent en een Nederlands nationaliteit hebt of meer dan 5 jaar in Nederland woontmag je a) op een partij in de gemeente stemmen of b) een politieke partij op te richten.

• Eens per 4 jaar Gemeenteraad verkiezingen, zetelverdeling etc. voor volksvertegenwoordigers voor de Gemeenteraad. Het aantal beschikbare zetels verschilt per gemeente (afhankelijk van het aantal inwoners in de gemeente).

Voorbeeld: de gemeente Voorst

• De fracties in de Gemeenteraad proberen een coalitie te vormen, die uit meer dan de helft van de zetels moet bestaan.

• De coalitiepartijen schrijven een coalitieakkoord / collegeakkoord en kiezen wethouders die het plan gaat uitvoeren. Alle wethouders samen vormen samen met de burgemeester het College van burgemeester en wethouders (B en W).

• De voorzitter van de Gemeenteraad het College van B en W is de Burgemeester. Hij wordt eens per 6 jaar door de regering gekozen en is dus géén volksvertegenwoordiger.

 De burgemeester is daarnaast ook verantwoordelijk voor de orde en veiligheid in de gemeente en is bijvoorbeeld het hoofd van de politie in de gemeente.

Plannen

De raadsleden en wethouders kunnen niet net als Kamerleden en regeringsleden een landelijk wetsvoorstel doen: wetten zijn immers voor het hele land en worden dus gemaakt en behandeld door het landelijk bestuur. Wel kunnen gemeente een verordening voorstellen, zoals een verbod op een voetbalwedstrijd en plannen maken voor de manier waarop zij met hun begroting om gaan. De verordeningen en plannen worden behandeld in de gemeenteraad. Zij moeten hierbij wel rekening houden met de landelijke- en provinciale politiek.

Raadslid of wethouder doet voorstel aan de gemeenteraad  Raadsleden stemmen | Goedgekeurd?  Ondertekening door burgemeester  Bekend maken en uitvoeren plannen.

Taken College van Burgemeester en Wethouders 

Het College van B en W voert de plannen van het landelijke- en provinciale regeerkoord uit:

1. Verantwoordelijk voor de inwoners

2. Het voorstellen van plannen en planwijzigingen.

Leden van het College van B en W hebben daarom het volgende recht:

•  Recht van initiatief

Taken Gemeenteraad

1. Het controleren van het College van B en W

Leden van de gemeenteraad hebben daarom de volgende rechten:

• Recht van interpellatie
• Recht van enquête
• Recht van vragen
• Recht van motie
• Recht van budget

2. Het voorstellen van plannen en planwijzigingen

Leden van de gemeenteraad hebben daarom de volgende rechten:

• Recht van amendement
• Recht van initiatief